گوگرد جز عناصر پرمصرف که همراه با منیزیوم بر روی عملکرد کل گیاه بسیار موثر است. عملکرد گوگرد در خاک بسیار شبیه واکنش نیتروژن درخاک است.عنصر گوگرد سیزدهمین عنصر پوسته زمین بوده و بین 0.1-0.6 درصد وجود دارد. گوگرد دارای سنگ معدن های متعددی بوده که در اثر هوادیدگی سهل الوصول شده و به راحتی در فاز محلول قرار می گیرد.
گوگرد یک ماده مغذی مهم در گیاه است که برای تولید محصولات غذایی فراوان لازم است. همچنین در رشد و اعمال حیاتی گیاه نقش دارد. غلات، میوه ها و سبزیجات و محصولات مرتعی برای تأمین رشد به گوگرد نیاز دارند. گوگرد در ساخت پروتئین و فعالیت آنزیم ها دخالت دارد، و کمبود گوگرد باعث کاهش عملکرد کمی و کیفی محصول می شود.
گوگرد روی تولید آمینواسیدهای سیستئین و متیونین موثر است. این دو آمینواسید نقش اصلی در تولید ناقلین الکترون را دارند.به طور مثال کوانزیمA که یکی از ترکیبات اصلی در سیستم و چرخه الکترونی است به واسطه گوگرد سنتز پیدا می کند.یا ناقلینی مثل فرودوکسین تنها با گوگرد تولید می شود.این ترکیبات سیستم فتوسنتز و تولید را کنترل می کنند و در صورتیکه گوگرد دچار کمبود شود ترکیات یادشده نیز تولید نخواهند شد.
گوگرد همچنین سبب عملکرد کیفی برگ می شود .گوگرد می تواند در جلوگیری از تکثیر اسپورها و در اصل جلوگیری از ابتلا به بیماری ها به شدت موثر باشد.در بسیاری موارد گوگرد علاوه بر نقش پیشگیری کننده نقش درمان کنندگی هم دارد.در صورتی که به اندازه کافی در گیاه موجود باشد نیترات در گیاه تجمع پیدا نمی کند و در نتیجه کیفیت برگ مناسب خواهد شد.این حالت در اسفناچ و کرفس بیار موثر است .
گوگرد به شکل غیر مستقیم با ساختمان کلروفیل و فتوسنتز در ارتباط است زیرا فرودوکسین جز ترکیبات اصلی کلروپلاست است و برای استارت چرخه های فتوسنتزی ضروری است.
نقش بعدی گوگرد درگیاه مربوط به رنگ،بو و طعم است . اکثر ترکیبات فرار که در داخل گیاه تولید می شود از طریق گوگرد است و گازهای متصاعد شده از پیاز ،سیر و خردل ناشی از عنصر گوگرد است.
گوگرد چهارمین عنصر ضروری و پرمصرف برای گیاهان پس از نیتروژن ، فسفر و پتاسیم ، می باشد . نیاز گیاهان به این عنصر حتی بیشتر از عناصر پر مصرفی چون فسفر می باشد. نظر به اینکه اکثر خاک های کشور ، قلیایی و آهکی می باشد ، و از طرفی کمبود مواد آلی و میزان آهک زیاد اکثر آب های آبیاری باعث محدود شدن حلالیت عناصر غذایی پرمصرف و ریز مغذی ها می شود و عملا جذب این عناصردرمحیط رشد رویشی گیاه به کندی صورت می گیرد، تغذیه گوگرد در گیاهان و مصرف آن اهمیت خاصی دارد. سولفور نقش مهمی در دفاع گیاه در مقابل تنش ها و آفات گیاهی ایفا می کند. سولفور یکی از عناصر سازنده مولکولی برای بسیاری از هورمون ها و ویتامین ها است، نظیر ویتامین B1. در فرم سولفات ، گوگرد نقش مهمی در تعادل آب درگیاه و همچنین خاک دارد.
در ساختار اسید های آمینه و پروتئین ها نقش دارد
در تشکیل کلروفیل ضروری است
در سنتز روغن به ویژه محصولات روغنی نقش دارد
در متابولیسم ازت فعال است
اسیدی کردن خاک های کشاورزی و درنیجه افزایش حلالیت و جذب بهتر عناصر غذایی خصوصا آهن، فسفر، روی ، منگنز و دیگر ریز مغذیها که منجر به کاهش کود های فسفاته و دیگر ریز مغذی ها می شود
بهبود کیفیت آب آبیاری
اصلاح pH خاک های شور، قلیایی و آهکی
رفع کمبود گوگرد مورد نیاز گیاه و افزایش محصول در واحد سطح
جلوگیری از گسترش قارچ های خاکزی به لحاظ خاصیت قارچ کشی گوگرد
ضدعفونی کردن تدریجی خاک و کمک به سلامت محیط زیست و کاهش مصرف سموم کشاورزی
کاهش تجمع نیترات در محصولات کشاورزی
گوگرد در چندین ترکیب آلی که خصوصیات مربوط به بوی گیاهانی مانند سیر، خردل و پیاز را ایجاد می کند، وجود دارد.
علائم کمبود سولفور در گیاهان درمحصولات مختلف متفاوت است اما شباهت هایی هم وجود دارد. این علائم معمولا با افزایش شدت کمبود گسترش می یابد.کمبود گوگرد بیشتر در خاک های شنی که دارای مواد آلی کمی هستند و در خاک هایی که در معرض آبشویی هستند مشاهده می شود.هرچند گاهی در خاک های دارای مواد آلی بالا هم که سرعت تجزیه مواد آلی کم بوده و معدنی شدن به کندی صورت می گیرد،کمبود گوگرد مشاهده می شود.
گوگرد عنصری غیر متحرک است و لذا علائم کمبود آن ابتدا در برگ های جوان مشاهده می شود. در اثر کمبود گوگرد ، گیاهان به رنگ سبز کمرنگ و زرد رنگ در می آیند. همچنین موجب کاهش رشد گیاه شده ، برگ ها کوتاه، باریک و پیچیده و نازک می‌گردند و رگبرگ ها زرد می شوند . در کمبود گوگرد، زرد شدن به صورت یکنواخت در سرتاسر گیاه حتی در برگهای جوان اتفاق می افتد . سطح برگ ها کوچک و تعداد برگها، تعداد و وزن میوه ها نیزکاهش می یابد. علائم کمبود گوگرد مانند نیتروژن است. با این تفاوت که علائم کمبود گوگرد ابتدا در برگ های جوان تر نمایان می شود و حتی با وجود استعمال نیتروژن برطرف نخواهد شد.در گیاهان کمبود گوگرد موجب تجمع ازت غیر پروتئینی می‌شود. همچنین کمبود گوگرد موجب تجمع نیترات در گیاهان شده که برای جانوران مصرف کننده سمی می‌باشد. گیاهان دارای کمبود گوگرد، کوچک با ساقه های کوتاه و باریک بوده و رشدشان با تاخیر مواجه خواهد شد، رسیده شدن غلات به تعویق خواهد انجامید و تشکیل ندول در حبوبات ضعیف و تثبیت نیتروژن کاهش می یابد. میوه ها به طور کامل رسیده نخواهند شد و سبز کمرنگ خواهند ماند. علوفه ها حاوی نسبت N:S نامطلوب هستند و بنابراین از ارزش غذایی کمتری برخوردار هستند. در ذرت، کمبود گوگرد سبب ایجاد نوارهای زرد رنگ در برگ خواهد شد که به راحتی با علائم کمبود منیزیوم ، منگنز و روی قابل اشتباه است. علائم کمبود گوگرد در گیاهان مختلف متفاوت است . برای مثال درپنبه زردی مداوم برگهای جدید و قرمز شدن دمبرگ قابل مشاهده است. برگ های قدیمی تر اول تحت تاثیر قرار می گیرند.
در ذرت زرد شدن مابین رگبرگ ها بویژه در برگ های جوان تر و بالایی مشاهده می شود. در مراحل بعدی ، ممکن است قرمز شدن در پایه ساقه و در امتداد حاشیه برگ رخ دهد.
درسیب زمینی جوانه زدن برگ های داخلی به همراه زردی قابل توجه ساقه ها وجود دارد. زردی کلی گیاه مشاهده می شود.
دربرنج در ابتدا غلاف برگ و سپس تیغه برگ مایل به زرد می شود. مقدار گیاه و تعداد پنجه کاهش می یابد. خوشه ها نسبت به گیاهان عادی کمتر ، کوتاه تر و سنبله / دانه کمتری دارند.
درگوجه فرنگی گیاهان کوتاهتر و دارای رنگ سبز روشن تر در قیاس با حالت نرمال هستند. علامت زرد شدگی در قسمت های مختلف گیاه مشاهده می شود. دمبرگ ها و ساقه ها قرمز شدن مشخصی را نشان می دهند.
در گندم زردی کلی گیاه مشاهده می شود که معمولاً در بین رگبرگ ها بیشتر دیده می شود. برگ های قدیمی تر سبز هستند.
علاوه بر کودهای گوگردی ، منبع کمتر مشخص گوگرد برای گیاهان عبارت است از اتمسفر. سوخت های فسیلی در هنگام سوختن دی اکسید گوگرد آزاد می سازد که گیاهان در طول تنفس آن را بسمت بافت های خود ارسال می کنند.
مقدار کمی گوگرد نیز به صورت گاز SO2 در هوا وجود دارد. در مناطق صنعتی که از سوخت های فسیلی استفاده می شود، میزان این گاز در هوا افزایش یافته و در زمان بارندگی با آب باران ترکیب شیمیایی ایجاد می کند و تبدیل به اسید می گردد و به صورت باران های اسیدی بر روی گیاهان می بارد و باعث از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه می گردد. همچنین باران اسیدی مذکور، PH خاک منطقه را اسیدی می کند.
اکثر خاک های ایران دارای pH بالا، مواد آلی کم و آهک زیاد هستند. با توجه به آنچه که ذکر شد استفاده از کود های گوگردی به عنوان اصلاح کننده خاک های زراعی و خاک های کشاورزی و باغی و یکی از مهمترین عناصر مورد نیاز گیاهان بسیار ضروری است.
وجود مواد آلی به میزان کافی
وجود رطوبت به میزان کافی
دمای بالاتر از 15 درجه سانتی گراد
برای آنکه کود گوگردی مورد استفاده گیاه قرار گیرد، می بایست در ابتدا گوگرد به سولفات تبدیل شود. این عمل توسط باکتری های تیوباسیلوس که در شرایط هوازی در خاک زندگی می کنند ، امکان پذیر است. با توجه به کاهش درصد مواد آلی در خاک های زراعی کشور ، تعداد این باکتری ها کاهش یافته است.لذا نظر به کمبود مواد آلی در اکثر خاک ها این کود را بهتر است به همراه کود حیوانی مصرف نمود. مصرف گوگرد در خاک هایی که از نظر ماده آلی بسیار فقیرند و از طرفی افزایش مواد آلی توسط کشاورز مقدور نیست توصیه نمی شود.
مصرف این کودها باید براساس آزمایش خاک و توصیه کارشناسی صورت گیرد . بعنوان یک توصیه کلی مقدار 300 تا 500 کیلوگرم در هر هکتار با در نظر گرفتن PH خاک و بی کربنات آب آبیاری و درصد اهک خاک مصرف شود. کلیه کودهای گوگردی رایج مانند آمونیوم سولفات، کلسیم سولفات(ژیپسوم)، منیزیم سولفات، در ایران بایستی قبل از کشت و هر 2 تا3 سال یکبار مصرف شود. مصرف آن در باغات با توجه به نوع و شرایط باغ و سن درخت از 500 تا 1000گرم برای هر درخت و الزاما" بصورت چالکود توصیه می گردد.
گوگرد به علت دارا بودن خاصیت قارچ کشی ، خاک را ضد عفونی می کند. با توجه به اثرات مفید گوگرد در از بین بردن سفیدک مو (انگور) به توصیه ی کارشناسان استفاده از آن برای حفظ نباتات و از بین بردن کرم سفید ریشه و حشرات موذی ضروری می باشد. مصرف گوگرد باعث پائین آمدن (PH) خاک شده و این امر دسترسی گیاه را به عناصر ذخیره شده در خاک آسان می کند .
سولفور خاصیت سینرژیستی نسبت به نیتروژن دارد. بدین معنی که هم سولفور و هم نیتروژن خواص یکدیگر را وقتی به صورت ترکیب بکار روند نسبت به زمانی که هریک به تنهایی استفاده شوند را تقویت می کنند.
در خاک هایی که مرتبا در معرض شستشو می باشند، کمبود گوگرد بیشتر مشاهده می شود. لذا توصیه می گردد که در چنین خاک هایی کود گوگرد استفاده شود که البته انتخاب نوع کود گوگرد ، مستقیما به PH خاک بستگی دارد.
کود گوگرد در صورت جایگذاری با مواد آلی و همچنین وجود رطوبت کافی در خاک می تواند تا 60 درصد راندمان تولید محصولات کشاورزی را بالا ببرد. کود گوگرد و عناصر موجود در آن تنها بصورت یون سولفات توسط گیاهان قابل استفاده است. بنابراین برای تبدیل گوگرد موجود در کود گوگرد به سولفات باید شرایط اکسیداسیون در خاک فراهم گردد. یکی از موارد متداول استفاده از کود گوگرد ، استفاده به جهت اصلاح خاک به ویژه خاک های شور و قلیایی می باشد. استفاده از کود گوگرد به طرز چشمگیری در افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی که در خاک های آهکی کشت می شود تاثیر گذار است. همچنین به نظر می رسد برای تسریع در فعالیت میکروارگانیسم های اکسید کننده کود گوگرد ، باید رطوبت کافی در خاک وجود داشته باشد و برای بهبود روند اکسایش و تشدید آن ، توصیه می شود همراه با کود گوگرد ، مواد آلی نیز به خاک افزوده شود.عنصر گوگرد در اثر فعالیت باکتری‌های اکسید کننده مانند تیوباسیلوس به صورت سولفات در می آید. هر چه ذرات عنصر گوگرد ریزتر و توزیع آن در خاک یکنواخت تر باشد، سرعت اکسیده شدن گوگرد بیشتر خواهد بود. اکسیداسیون عنصر گوگرد موجب اسیدی شدن خاک گشته و به همین دلیل از آن دراصلاح خاکهای قلیائی استفاده می‌شود. اکسیده شدن گوگرد در حرارت و رطوبت مناسب حدود ۳ تا ۴ هفته طول می‌کشد.لذا برای قابل استفاده شدن گوگرد برای گیاه ، از راه تبدیل آن به سولفات، مهیا کردن شروط (رطوبت، دما، مواد آلی و میکروارگانیسمهای اکسیده کننده گوگرد) الزامی است. از سوی دیگر چون خاکهای کشاورزی کشور آهکی و شور هستند و آب آبیاری نیز محتوی بی‌کربنات فراوان است، بنابراین در اولویت قراردادن مصرف انواع کودهای سولفاتی مخصوصاً اوره با پوشش گوگردی، سولفات آمونیوم، فسفات سولفات آمونیوم و سولفات پتاسیم که دارای خاصیت اسیدزایی نیز هستند، الزامی است.اکثر کودهای گوگردی به چهار گروه تقسیم می شوند:کودهای حاوی سولفات 2) کودهای حاوی عنصر گوگرد 3) کودهای حاوی سولفات و گوگرد 5) کودهای مایع گوگرد
