اسید هیومیک:
بخشی از مواد هوموسی است که در شرایط اسیدی (PH<2) در آب نامحلول است ولی در پی ایچ های بالاتر محلول می باشد.
اسید فولیک:
بخشی از ترکیبات هوموسی است که در تمامی پی ایچ ها محلول است با جداسازی اسید هیومیک توسط محلول اسیدی، اسید فولیک در محلول باقی می ماند. اسید فولیک دارای رنگ زرد روشن تا زرد پررنگ می باشد.
هیومین:
بخشی از مواد هوموسی است که در هیچ پی ایچی در آب محلول نمی باشد و رنگ آن سیاه است.
اسیدهای هیومیک و فولویک از لحاظ وزن مولکولی، تعداد گروه های عامل و میزان پلیمریزاسیون با یکدیگر متفاوت هستند. با افزایش وزن مولکولی ، دارای اکسیژن بیشتر ولی کربن کمتری است. اسید فولیک دارای گروه های عامل اسیدی بیشتری به خصوص COOH نسبت به اسید هیومیک است. اسیدیته کل اسید فولویک (900-1400 meq/100g) به طور قایل ملاحظه ای بیشتر از اسید هیومیک(400- 870 meq/100g) است. ساختمان اسیدهای هیومیک خاک های مختلف با استفاده از میکروسکوپ الکترونی ساختمانی پلیمری از خود نشان داده اند و به صورت حلقوی، زنجیری و یا خوشه ای ظاهر شده اند. اندازه ماکرو مولکول ها500 -60 انگستروم است.
عقیده بر این است که اسیدهای هیومیک به صورت ماکرو مولکول های آروماتیکی هستند که با اسیدهای آمینه ، قندهای آمینی، پپتیدها و ترکیبات آلیفاتیک پیوند دارند. در ساختمان فرضی اسید هیومیک گروه های آزاد و پیوندی فنولی، ساختمان کینون ، نیتروژن ، و اکسیژن به صورت پل عمل نموده و گروه COOH به طور مختلف بر روی حلقه قرار دارد . در مدل فرضی اسید فولیک هم دارای ساختمان آروماتیک و هم ساختمان آلیفاتیک است که هر دو توسط گروه های عامل دارای اکسیژن جایگزین شده اند.
Aiken و همکارانش مواد هیومیک را به مواد آلی ناهمگنی با وزن مولکولی بالا تعریف نموده اند که بر اساس حلالیتشان می توان آنها را از محیط اطراف جداسازی نمود. مواد هیومیکی تعاریف مختلفی از جمله مور، مودر، مول ، اسید هیومیک، اسید فولویک، هیومین، هوموس و ... دارند که در ذیل به برخی از آنها پرداخته می شود.
انواع مواد هوموسی خاک:
هوموس در خاک بر اساس نوع، شکل و اجزا تشکیل دهنده اش دارای انواع مختلفی است . در محیط های خشکی سه نوع هوموس به نام مول ، مور ، و مودر وجود دارد.
مور:
نوعی هوموس است که بیشتر در خاک های جنگل مخروطیان تشکیل می گردد.. این نوع هوموس در شرایطی که فعالیت میکروارگانیسم ها در خاک کند باشد تشکیل می گردد. در این شرایط معدنی شدن مواد آلی کند بوده و ساختمان اجزای گیاهی مشاهده می گردد. قارچ های اسید دوست و برخی جانوران ماکروی خاک عمل تجزیه مواد آلی را به عهده ذارند . در هوموس نوع مور نسبت کربن به ازت بیش از 20 و معمولا40-30 است.
مودر:
این نوع هوموس حد فاصل مول و مور می باشد. قارچ های اسید دوست و برخی جانوران ماکروی خاک عمل تجزیه مواد آلی را به عهده دارند. نسبت کربن به ازت آن 25-15 است. کمپلکس آن با مواد معدنی ، محلول می باشد. این نوع هوموس در خاک های پادزولیک و در خاک های لسی علفزارهای کوهستانی تشضکیل می گردد.
مول:
این نوع هوموس در خاک های چست نات، رندزین و دیگر خاک ها و در اراضی علفزاری تشکیل می گردد. این نوع مواد به خوبی تبدیل به هوموس شده و در خاک هایی که جمعیت میکرو ارگانیسم ها بسیار فعال می باشند تشکیل می گردد. در این نوع هوموس PH خنثی و نسبت کربن به ازت نزدیک به 10 می باشد و سبب تشکیل کمپلکس های پایدار با عناصر معدنی میگردد و بیشتر در اراضی کشاورزی تشکیل می گردد.
هوموسی شدن:
هوموسی شدن فرآیندی است طبیعی که در آن مواد آلی مانند برگ ها در اثر مکانیسم ژئو-میکرو بیولوژیکی تبدیل به موا هیومیکی می شود. کمپوست محصول حد واسط مواد تازه تجزیه شونده و مواد هیومیکی می باشد. با ادامه فرایند در طول زمان موادی با خصوصیات شیمیایی متفاوت پدید می آید. بر خلاف سایر فرایندهای بیوسنتتیک،این فرآیند در یک سیستم پیچیده و باز صورت می گیرد که کنترلی از لحاظ آنزیمی، ساختمان سلولی و سیستم های انتقال غشایی و یا سلولی در آن انجام نمی شود. با توجه به تنوع بقایای گیاهی و ترکیبات آنها ،مواد هیومیک گوناگونی نیز پدید می آید.
زرین خوشه هامون
