با آزمون خاك قبل از کشت مشخص خواهد شد که چه عناصری براي رشد کافی ذرت در طول فصل زراعی مورد نیاز خواهد بود. به عبارت دیگر، آزمون خاك به منظور تعیین مقـدار عناصـر غذایی قابل استفاده گیاه در خاك انجام می گیرد. آزمون خاك روشی سریع، کم خرج و دقیق بوده که با انجام آن می توان توصیه کودی صحیح را ارائه کرد. برنامه آزمون خاك شامل مراحل زیر است:
نمونه برداری صحیح از خاك، کاری بسیار مهم و حساس است. نمونه هـای برداشـت شده از مزرعه باید به گونه ای باشند تا بتوان آنها را نماینده کل خاك آن مزرعه دانست. به طور معمول از هر 10 تا 15 هکتار مزرعه با خاک یکنواخـت، یـک نمونـه مرکـب یـک کیلوگرمی تهیه می کنند. بدین منظور یک مسیر مارپیچ در مزرعه در نظر می گیرند. در طی مسیر، حدود 7 الی 10 نمونه برداشت می کنند و پس از مخلوط کردن، یک کیلوگرم از آن را به آزمایشگاه می فرستند. عمق نمونه برداری در حدود 30 سانتیمتری خاک سطحی است که غالباً عمق منطقه گسترش ریشه ذرت در خاك می باشد.
نکاتی که باید در موقع نمونه برداری از خاك مزرعه رعایت شود، عبارت اند از:
کمبود نیتروژن:
در صورت کمبود این عنصر در گیاه، برگ های پیر از قسمت نوك شروع به زرد شدن کرده که در امتداد رگبرگ میانی به شکل V پیش می رود. از سایر علایم کمبود نیتروژن در ذرت می توان به کاهش رشد و کوتاه شدن و زردی بافت های گیاه ناشی از توسعه رنگدانه های زرد (نظیر کاروتن ها و زانتوفیل ها) در برگ ها و تخریب رنگدانه سبزرنگ کلروفیل اشاره کرد. الگوی توسعه علایم، به شدت کمبود بستگی دارد. چند روز پس از زرد شدن بافت برگ، برگ ها از بین رفته و می ریزند. مرگ برگ های پایینی گیاه را به طور معمول آتش گرفتگی می گویند که ممکن است در شرایط مرطوب یا خشک ایجاد شود. اگرچه تاکنون کمبود نیتروژن را به عنوان مهم ترین عامل آتش گرفتگی می دانند، اما سایر شرایط، نظیر هواي بسیار خشک یا بسیار گرم نیز سبب مرگ بافت برگ می شود. بعد از مرگ برگ ها تشخیص علت مرگ مشکل است. یک تفاوت مهم بین آتش گرفتگی ناشی از کمبود نیتروژن با سایر عوامل این است که در صورت کمبود نیتروژن، برگ های پایینی دچار این عارضه می شوند. زیادی مصرف نیتروژن باعث رشد رویشی زیاد گیاه نسبت به ریشه می شود و گیاه را حساس به ورس و خسارت آفات و بیماری ها می نماید.
کمبود فسفر:
قرمز شدن لبه برگ ها، نکروزه شدن برگ های پیرتر همراه با توقف رشد، تأخیر در ظهور ریشک ها و تأخیر در رسیدگی از علایم مهم کمبود فسفر در ذرت است. اگر گیاه دچار کمبود فسفر شود، برگ ها سبز تیره مایل به بنفش شده و برخی نقاط نکروزه نمایان می شود. همچنین، ساقه، دمبرگ و سطح زیرین برگ ها نیز ارغوانی رنگ شده، خوشه ها کوچک می شوند و دانه ها نامنظم می رسند. همچنین در شرایط کمبود شدید فسفر، درخشندگی آبی-خاکستری در برگ ها پیدا می شود. بهار سرد و مرطوب، فسفر قابل دسترس در خاك را کاهش می دهد. به عنوان یک اصل کلی، علایم کمبود فسفر، خیلی واضح نیستند و بنابراین تشخیص آن مشکل است. یک علامت دیداري مهم، کوتولگی و کوتاه ماندن گیاه است. گیاهان دچار کمبود فسفر سرعت رشد بسیار کمتری دارند. گیاهان دچار کمبود فسفر، اغلب با گیاهان جوان اشتباه گرفته می شوند.
کمبود پتاسیم:
پتاسیم در ذرت باعث افزایش طول دوره پر شدن دانه می شود و به رسیدگی یکنواخت و افزایش تعداد دانه در خوشه کمک کرده و ورس را کاهش می دهد. در صورت کمبود پتاسیم برگ ها نسبتاً دراز و چروکیده شده و خطوط زرد طولی در زیر برگ ظاهر می شود. شروع کمبود پتاسیم به طور معمول به وسیلۀ کلروز حاشیه ای برگ ها آغاز می شود برگ ها سوخته و قهوه ای شده، خوشه ها کوچک باقیمانده و دانه تشکیل نمی شود. بعضی از این برگ ها نکروز حاشیه ای نشان می دهند( سوختگی نوک برگ). در شرایط پیشرفتۀ کمبود، نکروز در فضاهای بین رگبرگی، رگبرگ اصلی همراه با کلروز بین رگبرگی ایجاد می گردد. رگبرگ ها سبز باقی می ماند و برگ ها پیچیده و دندانه دار می شوند. اینها مشخص ترین علایم در تشخیص کمبود پتاسیم هستند. در مقایسه با کمبود نیتروژن، کمبود پتاسیم بازگشت ناپذیرتر است، حتی اگر به گیاه پتاسیم دهیم. چون پتاسیم در گیاه بسیار متحرك است، در کمبودهای شدید، علایم فقط روی برگهای جوان ظهور می یابند.
آهن:
حساسیت ذرت به آهن متوسط بوده و کمبود آن به صورت راه راه در برگ ظاهر شده که رگبرگ ها سبز و فواصل بین آنها زرد است. برگ های دچار کمبود آهن کلروز شدیدی در پایۀ برگ ها همراه با شبکۀ سبزرنگ نشان می دهند. عمده ترین علامت کمبود آهن، شروع کلروز بین رگبرگی از سمت خارج جوان ترین برگ هاست که به سمت داخل پیش می رود و در پایان، تمام سطح برگ سفید می شود. در مناطق سفید شده اغلب نقاط نکروزه پدیدار می شود. تا وقتی که برگ ها هنوز کاملاً سفید نشده اند، در صورت کاربرد دوباره آهن، ترمیم می یابند. در فاز ترمیم، رگبرگ ها اولین قسمتی هستند که رنگ سبز روشن خود را به دست می آورند. این وضعیت ترمیمی که در مورد کمبود آهن پیش می آید، شاید قابل تشخیص ترین علامت در بین علایم کلاسیک مواد غذایی باشد. چون آهن قابلیت تحرك کمی دارد، علایم کمبود آن ابتدا در جوان ترین برگ ها ظاهر می شود. کمبود آهن، با آهک و شرایط بی هوازی خاك در ارتباط است و این وضعیت اغلب به وسیلۀ زیادی فلزات سنگین نیز به وجود می آید.
روي:
ذرت از گیاهان حساس به کمبود روی می باشد. روی به افزایش ماده خشک گیاه کمک می نماید. روی در گیاه تحرك کمی داشته و علایم کمبود ابتدا در برگ ها و اندام های جوان ظاهر می گردد. در مراحل اولیۀ کمبود روی، برگ های جوان تر زرد شده و سطح بالایی برگهای بالغ، به صورت سوراخ سوراخ در می آید. همچنین مخروطی شکل شدن برگ ها در اثر کمبود روی رایج است. همچنان که کمبود پیشرفت می کند، این علایم ه صورت نکروز شدید بین رگبرگی ظاهر میشود، اما رگبرگ اصلی مانند مواقع ترمیم کمبود آهن، سبز باقی می ماند. علایم عمومی کمبود روی به صورت توقف رشد به علت کم شدن فاصله میان گره ها و در نتیجه پیدایش حالت پنجه ای در برگ هاست. اگر گیاه ذرت دچار کمبود روی شود، نوارهای کلروز روی برگ ایجاد شده و برگ ها پیچ خورده می شوند. با افزایش شدت کمبود میزان رنگ پریدگی و تمایل به زردی و نهایتاً سفیدی بیشتر می شود. در ذرت کمبود روی علاوه بر علایم عمومی که زردی برگ های جوان است، موجب کچلی بلال و پر نشدن انتهاي آن می شود.
منگنز:
حساسیت ذرت به منگنز متوسط می باشد. هرچند علایم کمبود منگنز در ذرت نادر است، اما کمبود آن در مزارع ذرت، تعداد دانه در بلال را کاهش می دهد. علت اصلی این عمل را گرده افشانی ضعیف و یا کمبود کربوهیدرات براي پر کردن بلال می دانند. توقف رشد و کلروز بین رگبرگی در برگ های جوان و ظهور نقاط قهوه ای رنگ روی حاشیه برگهای جوان نیز نشانه کمبود منگنز است. کمبود منگنز موجب بی رنگ شدن ساقه و برگ گیاه می شود. زردي بین رگبرگی در برگ های پیرتر و لکه های سفید بین رگبرگی و همچنین بافت مردگی در لبه ها و نوك برگهای مسن به وجود می آید.
مس:
حساسیت ذرت به مس نیز مانند منگنز متوسط بوده و کمبود آن در ذرت نادر است. مس در تشکیل لیگنین و ایجاد دیواره سلولی قوی نقش داشته و مقاومت گیاه را در مقابل پژمردگی افزایش می دهد. در صورت کمبود مس، رشد گیاه کاهش یافته، برگ ها زرد و پژمرده می شوند. کمبود ابتدا در برگ ها ظاهر شده، ساقه سفید، برگ ها باریک و پیچیده شده و دمبرگ آنها به سمت پائین خم می شود و فاصله بین گره ها کوتاه تر از حالت عادی می گردد.
زردی عمومی گیاه، سوختگی و پیچیدگی نوك برگ ها و ظهور رنگ سبز کمرنگ در برگ های جوان نیز دیده می شود. برگ های تازه بالغ شده ظاهری مشبک از خود نشان می دهند. رگبرگ های سبز همراه با مناطق سفید شده تا خاکستری مایل به سفید دیده می شوند. برخی برگ ها، نقاط تو خالی نکروزه داشته نشان داده و تمایل به خمیدن به سمت پائین دارند. کمبود مس روي گل دادن و تلقیح اثر می گذارد و انتهای بلال ها خالی می ماند. زیادی مس نیز می تواند موجب کمبود آهن و بروز علایم مربوط به آن گردد.
بور:
حساسیت ذرت به بور کم می باشد. بور در توازن نشاسته (قند گیاهی)، انتقال قند و نشاسته، تقسیم سلولی، متابولیسم نیتروژن و فسفر و تشکیل پروتئین نقش دارد. بور به تشکیل دانه گرده کمک کرده و در ساخت دیواره سلولی نقش مهمی ایفاء می نماید. در صورت کمبود، رشد گیاه کاهش یافته، کوتولگی به وجود آمده و میزان تولید دانه کم می شود. بور به راحتی در گیاه انتقال نمی یابد. گیاهان مبتلا به کمبود، داراي ظاهری جارویی هستند، زیرا فاصله میان گره های بالایی زیاد نمی شود. در اثر کمبود آن نقاط مرده کوچکی روی برگ ها ظاهر می گردد. این کمبود در اثر تنش خشکی، تشدید می شود. علایم کمبود بور و علایم ناشی از خشکی ممکن است همزمان اتفاق افتد و با یکدیگر اشتباه شود. در اثر کمبود بور، نظم و ترتیب دانه ها بر روی بلال ها به هم خورده و حالت بدشکلی به بلال می دهد، به طوری که بعضی از قسمت های بلال از دانه خالی است. برگ های دچار کمبود بور یک کلروز عمومی خفیف نشان می دهند. تحمل گیاهان به تغییرات زیاد بور، به اندازه ای است که غلظت های مورد نیاز برای رشد تا غلظت های سمی آن برای گیاهان حساس به بور، اختلاف اندکی دارند. بور به طور ناچیز در آوند آبکش بسیاری از گیاهان جا به جا می شود، به استثنای گیاهانی که از ترکیبات قندی مانند سوربیتول استفاده می کنند. در گیاهان با انتقال کم بور، کمبود بور، باعث نکروز بافت های مریستمی در مناطق در حال رشد گردیده که منجر به کاهش غالبیت مریستم انتهایی شده و نمو به صورت روزت باقی می ماند. این علایم کمبود، شبیه به علایم کمبود کلسیم می باشد. در گیاهانی که بور به آسانی در آوند آبکش منتقل می شود، علایم کمبود مانند کمبود نیتروژن و پتاسیم در بافت های بالغ متمرکز می شوند. هم مغز و هم اپیدرم ساقه ها ممکن است تحت تأثیر قرار گرفته که اغلب باعث پوك شدن یا زبر شدن ساقه ها می شود. پهنک برگ پیچ خورده، تیره شده و اغلب همراه با ترشح مواد شیرة گیاهی از آن می باشد. برگ ها فوق العاده شکننده شده و به آسانی می شکنند. همچنین برگ های جوان اغلب حتی تحت شرایط مطلوب از نظر تهیۀ آب، پلاسیده می شوند زیرا نقاط قطع شده به خاطر کمبود بور، باعث عدم انتقال آب می گردد.
