منابع مواد آلی خاک و افزایش عملکرد در واحد سطح

تاریخ : 1400/10/18

در قرن 21 مساله شهرنشینی به عنوان یک معضل جهانی، ملی و منطقه ای مطرح می باشد که همچنان رو به افزایش است. جمعیت ساکن شهرها از سه بیلیون به 5/1 بیلیون در سال 2025 خواهد رسید که این مقدار در واقع 60 درصد جمعیت جهان را تشکیل می دهد. تامین غذا برای  این جمعیت رو به رشد تنها از دو راه امکان پذیر است:

 

1- افزایش سطح زیر کشت 

2- افزایش عملکرد در واحد سطح

 

با توجه به وضعیت اقلیمی کشور اراضی زراعی چندان قابل توسعه نمی باشند و بنابراین می بایست به فکر افزایش عملکرد بود.یکی از راه های افزایش عملکرد بهبود خواص فیزیکی و تغذیه ای خاک مزارع با افزودن ماده آلی (ارگانیک) به خاک می باشد. با توجه به اینکه کشور ما در نوار خشک جهان قرار گرفته است مقدار مواد آلی در خاک های کشور به استثنای شمال، در حدود چند دهم درصد بوده و با مقدار مطلوب آن که بین 2- 3 درصد است فاصله بسیار دارد.

با مصرف روز افزون کودهای شیمیایی و برگشت ندادن بقایای گیاهی به خاک و سوزاندن ،سالیانه از مقدار ماده آلی ناچیز خاک های ایران نیز کاسته شده و خاک به شیوه های مدیریتی متناسب با هر منطقه آب و هوایی می تواند در به مرحله اجرا درآوردن اهداف مربوطه تسریع به عمل آورد .هر نوع ماده آلی و اصلاحگر خاک می تواند مفید باشد . در سال های اخیر آمار پرشماری حاکی از کاهش شدید مواد آلی (ارگانیک) در خاک های زراعی ایران گزارش شده است در حالیکه خاک های مرغوب می بایست در حدود 2 درصد ماده آلی  در لایه سطحی خاک داشته باشند.اکثر اندازه گیری هایی که در سال های اخیر در مورد مقدار این مواد در خاک های مختلف انجام شده حاکی از آن است که متوسط مواد آلی خاک در حدئد 0/5 درصد بوده و در مواردی بسیار پایین تر از آن است . چنین وضعیتی در خاک های کشور بی تردید توان تولید خاک ها را محدود کرده و دستیابی به اهداف افزایش تولید و پایداری آن را بسیار دشوار و حتی دست نیافتنی می نماید.در سیستم زنده خاک مواد آلی نقشی مشابه خون در رگ های یک پیکر زنده برای تغذیه سلول ها و بافت های مختلف آن و یا نقشی معادل مواد سوختی و انرژی زا را به عنوان نیروی محرکه لازم برای گردش درآوردن چرخه های حیاتی را برعهده دارد.مشکل اصلی سیستم مزبور نیز از شدت همین وابستگی منشا می گیرد، زیرا درون خاک، عدم تعادل بسیار شدیدی بین تولید و مصرف مواد آلی انرژی زا وجود دارد . اکثریت اعضای جامعه زنده خاک را مصرف کننده ها و تجزیه کننده ها و هتروتروف ها تشکیل می دهند و توایدکننده ها(اتوتروف ها) در اقلیت بسیار کوچکی قرار دارند . بنابراین کمک به برقراری توازن بین تولید و مصرف ،از طریق تامین پیوسته و متعادل ماود آلی به درون سیستم ، از شرایط اصلی حیات ،پویایی و پایداری و بالاخره بازدهی یا بارخیزی مطلوب آن به حساب می آید. اغلب خاک هایی که در اثر مصرف پیوسته  کودهای شیمیایی و اجرای عملیات مداوم زراعی از مواد آلی تهی می گردند . بعد از مدتی به صورت لم یزرع رها می شوند.