این حشره که به نام علمی Delia platura معروف است، آفتی بسیار پلی فاژ است، که لارو آن از بذر و یا گیاهچه اغلب گیاهان زراعی نظیر انواع لوبیا، نخود، عدس، باقلا، ماش، کلم، چغندرقند، ذرت، پنبه، خیار، خربزه، هندوانه، گندم، برنج، تربچه، شبدر، یولاف، سیب زمینی، توتون، گل کلم، شلغم، بادام زمینی و پیاز تغذیه می کند و بذر و جوانه تازه روییده و یا گیاهچه نورس را ازبین می برد. این مگس در ایران ابتدا توسط فرحبخش در سال 1340 گزارش شد و سپس کمالی در سال 1345 گونه مزبور را به عنوان یکی از آفات مهم حبوبات و بالاخص لوبیا بررسی نمود. کمالی نام مگس گیاه خوار لوبیا را نیز برای این آفت پیشنهاد نموده است.
مگس لوبیا، به طور گسترده ای در دنیا پراکنده است. در ایران مناطق انتشار این آفت استان های شمالی، برازجان و کازرون، قزوین، تهران، اصفهان و آذربایجان های شرقی و غربی گزارش شده است.
حشره کامل تقریبا به شکل مگس خانگی است، ولی از آن کمی کوچکتر و به طول 4-6 میلیمتر می باشد. مگس نر، خاکستری رنگ با چند نوار طولی تیره تر روی قفس سینه و یک نوار میانی روی شکم توصیف شده است. اما مگس ماده به رنگ خاکستری روشن دیده می شود و نوارهای روی قفس سینه آن نیز ناپدید شده است ویا با هم ادغام شده اند. کپسول سر مگس، خاکستری متمایل به قهوه ای است. چشم ها در حشره نر نزدیک به یکدیگر، ولی در ماده ها توسط یک نوار نقره ای از هم جدا می گردند. قفس سینه محدب و باریک تر از کپسول سر است.
رنگ تخم ها سفید و شکل آنها استوانه ای و خمیده است. یک انتهای تخم ها گرد و انتهای دیگر نوک دار است. طول تقریبی تخم ها 1 میلیمتر و عرض آنها 0.25 میلیمتر می باشد.
لاروهای سن آخر سفید رنگ، استوانه ای شکل و دارای سر باریک هستند. حلقه آخری شکم در قسمت میانی برآمدگی هایی دارد، که به صورت 5 جفت پستانک کوچک دیده می شوند، که سه جفت از این پستانک ها در وسط قرار دارد. طول لارو سن آخر 5-7 میلیمتر است.
به رنگ قهوه ای و به طول 5 میلیمتر دیده می شود.
لارو این مگس از هر نوع ماده آلی اعم از گیاهی و جانوری، مرده و زنده تغذیه می کند. در کنار این، بذور گیاهی و سایر قسمت های زیرزمینی گیاهان زنده نیز مورد حمله لارو این مگس قرار می گیرند. لارو این آفت دارای ترجیح میزبانی نسبت به برخی گیاهان است. میزان خسارت این آفت و نحوه انتخاب میزبان به دو عامل، یکی میزان فعالیت مگس و دیگری شرایط محیطی بستگی دارد.مثلا در فرانسه خسارت این آفت روی ریشه غلات گزارش شده است، که با ایران متفاوت است. لارو این آفت بذر گیاهان را قبل از جوانه زنی در خاک از بین می برد، یا به قسمتی از آن صدمه می زند، چنانکه گیاه ضعیف می شود. گاهی اوقات هم خسارت لارو به ساقه زیرزمینی و یا ریشه های جوان گیاه وارد می شود، که در این صورت گیاه پژمرده و خشک می شود. میزان خسارت این مگس معمولا زیاد می باشد، کمالی در طرح حبوبات در سال 1346 میزان خسارت این حشره را در مزارع حدود 40% برآورد نموده است.
این آفت زمستان را به صورت شفیره در داخل خاک، کودهای دامی ویا داخل ریشه های آلوده می گذراند. در شرایط آب و هوایی کرج، حشرات کامل در اواخر فروردین، ظاهر می شوند و روی بوته ها و نزدیک سطح زمین پرواز می کنند. حشرات ماده داخل مواد پوسیده و یا داخل خاک و نزدیک دانه های تازه کاشت، به طور دسته جمعی تخم می گذارند. همزمان با رشد گیاهک جوان و یا خروج جوانه ها از پوسته بذرها، تخم ها نیز باز می شوند. دوره رشد و نمو جنین خیلی کوتاه است. این مدت در دمای 27-28 سانتیگراد یک روز، در دمای 16-19 درجه سانتیگراد سه روز و در دمای 5-7 درجه سانتیگراد 8 روز گزارش شده است. مگس ماده روزانه حداکثر 10-12 عدد و در طول عمر خود حدود 97 عدد تخم می گذارد. لاروهای جوان پس از خروج از تخم به داخل خاک می روند و در آنجا، ابتدا روی مواد آلی به سر می برند، ولی پس از چند روز به لپه ها حمله می کنند و از آنها تغذیه می نمایند. این شب پره سه سن لاروی دارد، که دوره رشد لاروی در دمای 10-12 درجه سانتیگراد 20-28 روز و در دمای 24-25 درجه 8-11 روز به طول می انجامد. لاروها پس از تکمیل دوره رشد، در عمق 5-6 سانتیمتری خاک به شفیره تبدیل می گردند. دوره شفیرگی در دمای 20 درجه سانتیگراد 10 روز و در دمای 17 درجه سانتیگراد 18 روز طول می کشد. طول عمر مگس نر، 29 روز و مگس ماده 34 روز است. نسل دوم آفت در اواسط خردادماه، ظاهر می شود و حشرات این نسل پس از تابستان گذرانی، روی غلات پاییزه تخم گذاری می کنند.لاروهای سن یک پس از خروج از تخم، گیاهک جوان را سوراخ می کنند و قبل از رسیدن سرما تغذیه خود را کامل می نمایند، سپس به شفیره تبدیل می شوند و تمام طول فصل سرما را به حالت شفیره سپری می نمایند. این حشره بسته به شرایط محیطی 1-5 نسل در سال تولید می کند.
عواملی نظیر شرایط خاک، دما و رطوبت نسبی در زاد و ولد این مگس نقش تشدید کننده و یا محدودکننده دارند. این حشره نسبت به خاک های مرطوب کشش مثبت دارد و از طرفی برای پرواز و فعالیت، خاک های شخم نزده را به زمینهای شخم خورده ترجیح می دهد. همچنین فعالیت این آفت در مزارع تازه آبیاری شده بیش از مزارع دیگر است. لارو مگس در داخل مواد آلی بهتر نشو ونما می کند، لذا در زمین هایی که کودهای حیوانی و یا کود سبز داده شده، دارای فعالیت بیشتری می باشد. این حشره دامنه وسیع دمایی از 4 تا 38 درجه سانتیگراد را تحمل می نماید. حشره کامل حتی در دمای نزدیک به یخبندان نیز می تواند فعال باشد. بدین ترتیب حشره در مناطق سرد در تابستان، در مناطق گرم در زمستان و اگر هم زمستان سرد باشد، در فصول پاییز و بهار فعال خواهد بود. دمای زیاد حدود 35 درجه تا 100 درصد تخم های این حشره را از بین می برد. این آفت در اراضی خشک کمتر می تواند فعالیت داشته باشد، به طوری که اگر رطوبت نسبی در محل تخم گذاری از 76 درصد کمتر باشد و نیز در رطوبت 55 درصد، شرایط برای فعالیت کاملا نامساعد می گردد.
کاشت دیرهنگام : در هنگام کاشت شرایط آب و هوایی باید مناسب باشد. زمان طولانی تر خروج جوانه ها با خطر بیشتر برای گیاهچه ها همراه است. کشت دیرهنگام بذور می تواند از خسارت این آفت جلوگیری نماید در موقع کاشت، اگر حرارت خاک در عمق 10 سانتیمتری، 15 درجه سانتیگراد باشد، خسارت آفت به حداقل کاهش می یابد، زیرا در این شرایط گیاه، سریع رشد می کند و در نتیجه، خسارت وارده ترمیم می شود.
شخم: خسارت این آفت معمولا در زمین های غرقابی، با بافت سنگین بیشتر است. برای کاهش میزان جذب مگس های بالغ دیسک زنی یا شخم در اوایل فصل برای اختلاط بقایای محصول قبلی با خاک و برای تجزیه کامل این بقایا مفید است.
اصلاح روش آبیاری: لازم است، به جای روش آبیاری غرقابی از روش دیگری برای آبیاری استفاده شود.
کاشت بذور در عمق کم و خاک مرطوب: برای اطمینان از رشد سریع بذور عمق کاشت را کمتر در نظر بگیرید و کاشت را در زمین مرطوب انجام دهید.
اختلاط مواد آلی و کودهای دامی با خاک: این روش به منظور نامساعد کردن شرایط تخم گذاری و ایجاد تاخیر در رشد طبیعی تخم ها صورت می گیرد، که اجرای آن تا حدودی می تواند موثر واقع شود.
نابودی علف های هرز: برای جلوگیری از تخمگذاری روی میزبان های واسط لازم است.
تناوب زراعی: از کاشت گیاهان خانواده کدوئیان پس از محصولات ریشه ای یا چلیپاییان شامل کلم، کلم بروکلی، بروکسل، گل کلم و نیز پس از گوجه فرنگی پاییزه خودداری نمایید.
ضدعفونی خاک با دیازینون گرانول به نسبت 2 کیلوگرم ماده خالص در هکتار در کاهش آلودگی موثر است. همچنین میتوان در هنگام ظهور حشرات کامل از سم دیپترکس 80% به نسبت 1 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود.
کودهای آلی بایوگان
زرین خوشه هامون
