کود هیومیک اسید یکی از کودهای آلی است. استفاده از این کود در کشاورزی برای کاهش آلودگی محیط‌زیست، افزایش بهره‌وری و کیفیت محصولات و بهبود سلامت گیاهان مفید است. هیومیک اسید از تجزیه اجساد گیاهان و جانوران و طی فرآیندهای طولانی مدت حاصل می‌شود. در واقع گیاهان و جانوران مدفون‌شده در خاک، در اثر تابش نور خورشید و با وجود گرما و رطوبت به منبع خوبی از مواد آلی و معدنی تبدیل شده‌اند، که یکی از این مواد معدنی هیومیک است. این ماده با ارزش گاهی از رسوباتی که از دوران ماقبل تاریخ به جا مانده‌است، به دست می‌آیند.
کود هیومیک اسید (Humic Acid) یک ماده آلی تیره رنگ با خاصیت آنتی‌اکسیدانی است که از ضایعات گیاهی و حیوانی تولید می‌شود. این ماده یکی از اجزای اساسی خاک به شمار می‌رود و باعث بهبود تخلخل خاک، افزایش میزان تهویه، افزایش نفوذپذیری و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک می‌شود. علاوه بر آن، اسید هیومیک باعث افزایش جذب عناصر غذایی توسط گیاه و بهبود کیفیت و مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها و آفات نیز می‌شود.
با استفاده از کود هیومیک اسید در خاک، می‌توانید محصولات خود را بهبود بخشیده و بهره‌وری خود را افزایش دهید. این کود برای کشت و کار گیاهانی مانند گندم، جو، سیب زمینی، گیاهان دارویی، صیفی جات و سبزیجات کاربرد دارد. کود هیومیک اسید برای گل‌های آپارتمانی هم کاربرد دارد. با توجه به اینکه هیومیک اسید از مواد طبیعی به دست می‌آید، برای محیط‌زیست بسیار مفید است. همچنین استفاده از کود هیومیک اسید باعث کاهش نیاز به کودهای شیمیایی و در نتیجه کاهش آلودگی‌های زیست خواهد شد.
محصولات هیومیک اسید از منابع متنوعی استخراج می‌شوند. مرغوب‌ترین محصولات در ته نشست‌های خیلی قدیمی تشکیل شده از اجساد گیاهان و حیوانات در زمین‌های مرطوب تولید شده‌اند. با گذر زمان این بسترهای وسیع و پر از مواد در حال تجزیه با خاک و سنگ پوشیده شده و برای تولید مواد مرغوب‌تر فشرده شده‌اند. بعضی از این ته نشست‌ها به سطوح بالاتر آمدند و اکسیژن دوباره با مواد داخل ته نشست تماس پیدا کرد. این تماس به شدت به فرایند تولید هیومیک اسیدها کمک می‌کند. این ته نشست‌های بالا آمده از نزدیک سطح زمین استخراج می‌شوند و اغلب به آنها لیگنیت یا لئوناردیت گفته می‌شود. امروزه بیشترین محصولات هیومیک اسید از این منبع تامین می‌شوند
متاسفانه فعالیت‌های انسانی باعث آلودگی و کم‌ارزشی خاک‌ها شده است. این فعالیت‌های انسانی اکوسیستم‌های (مواد ارگانیک) خاک را کاهش داده و حتی بعضی از خاک‌ها را برای محیط و سلامت انسان مضر کرده است. فرسایش یکی از علت‌های اصلی بی‌ارزش شدن خاک است. در فرایند فرسایش سرعت از دست رفتن خاک‌های سطحی از سرعت جایگزین شدن آنها خیلی بیشتر است. استفاده از کودهای شیمیایی (غیر ارگانیک)، همراه با شخم زدن‌های سالیانه میزان هیوموس خاک را کاهش می‌دهد. برای احیاء خاک، مواد ارگانیک باید دوباره به خاک بازگردانده شوند و هیوموس از بین رفته باید از منبع خارجی دوباره به خاک برگردد. چون برای تولید طبیعی آن سال‌ها زمان نیاز است باید از منبع خارجی استفاده کرد. زندگی گیاه به فعالیت‌های بیولوژیکی خاک بستگی دارد و بدون مقدار مورد نیاز هیوموس این فعالیت‌های بیولوژیکی به شدت کاهش می‌یابند. خاک‌های سالم بین ۲ تا ۶ درصد مواد ارگانیک دارند. ولی محیط‌های کشاورزی زیادی از خاک با سطوح کمتر مواد ارگانیک استفاده می‌کنند
بهبود ساختار خاک مانع از تلفات زیاد آب و مواد غذایی در خاک های شنی و سبک می شود و همزمان از طریق تجزیه آن را به خاک هایی مثمر تبدیل می کند. در خاک های سنگین نیز تهویه خاک بهبود می یابد و کشت آسان می گردد.
با افزایش توانایی تشکیل کلوئید از ترک خوردن و سله بندی خاک جلوگیری می شود.
ظرفیت نگهداری آب در خاک زیادی می شود و مقاومت در برابر خشکسالی بالا می رود.
کود هیومیک اسید به عنوان کلاتور طبیعی در خاک به نقل و انتقال فلزات تحت شرایط قلیایی کمک می کند.
خاک های اسیدی و قلیایی را خنثی می کند و پی اچ خاک را تنظیم می کند.
جذب آب و مواد غذایی را توسط گیاه بهبود می دهد.
خصوصیات بافری خاک را افزایش می دهد.
به عنوان کلاتور طبیعی در خاک به نقل و انتقال فلزات تحت شرایط قلیایی کمک می کند.
ظرفیت تبادل کاتیونی خاک را افزایش می دهد.
جذب نیتروژن توسط گیاه را افزایش می دهد.
واکنش فسفر را با کلسیم، آهن و منیزیوم کاهش می دهد و آن را به شکل آزاد و مفید برای گیاه تبدیل می کند.
کلروز ناشی از کمبود آهن را از بین می برد.
دی اکسید کربن را از کربنات کلسیم خاک آزاد می کند و استفاده از آن را در فتوسنتز امکان پذیر می کند.
.
باعث تحریک گیاه و فعالیت میکروارگانیسم ها می شود.
تولید آنزیم های گیاهی را افزایش می دهد.
در بسیاری از فرآیند های بیولوژیکی به عنوان کاتالیزور آلی عمل می کند.
تنفس ریشه، تشکیل ریشه و رشد عمودی ریشه را بهبود می دهد.
جوانه زنی و ماندگاری بذر را افزایش می دهد.
دیواره سلولی میوه ها را ضخیم می کند و مدت ماندگاری میوه را افزایش می دهد.
شاید مهم‌ترین ویژگی هیومیک و مزیتی که برای صنعت کشاورزی دارد، تحریک آنزیم‌های موجود در خاک و کمک به افزایش محصول‌دهی باشد. اسید هیومیک با تکثیر میکرو ارگانیسم‌های مطلوب در خاک، به رشد گیاهان کمیت و کیفیت قابل‌توجهی می‌بخشد.
به‌کار بردن کود اسید هیومیک در صنعت کشاورزی و ویژگی منحصر به‌فرد آن در حفظ رطوبت خاک باعث می‌شود، به میزان قابل توجهی در مصرف آب صرفه‌جویی شود. در واقع ساختار اسید هیومیک به گونه‌ای است که استفاده از آن در بافت خاک، آن را در مقابل خشکی مقاوم می‌کند. این موضوع در مناطق گرم و خشک و مزارعی که بودجۀ آبی محدودی دارند، اهمیت زیادی دارد.
اکثر خاک‌های مناطق ایران قلیایی هستند و در این محدوده PH، ریشه توانایی جذب عناصر غذایی را ندارد. بنابراین اسید هیومیک میزان PH خاک را تنظیم کرده و بر این اساس محیط را به لحاظ اسیدی و یا قلیایی بودن متعادل می‌کند.
مشهورترین و مهم‌ترین مزیت هیومیک (و فولیک) اسید این است که جذب مواد مغذی را در گیاهان افزایش می‌دهد. درست به همین دلیل است که این ماده یک اصلاح‌کننده‌ی خاک عالی است و به‌طرز شگفت‌انگیزی با کودها جفت می‌شوند. گیاه در غیاب هیومیک اسید به بعضی از مواد مغذی کودها دسترسی نخواهد داشت بنابراین سرمایه از دست رفته‌است و سلامت گیاه به خطر می‌افتد. بنابراین هیومیک اسید هم برای سلامت گیاهان و هم برای رفاه اقتصادی کشاورزان ضروری است.
گیاهانی که در ماطق مناطق خشک و نیمه خشک کاشته می‌شوند با مشکل شوری خاک دست و پنجه نرم می‌کنند. خاک این مناطق مقدار زیادی نمک دارد که سبب کاهش کیفیت محصول و حتی مرگ گیاه می‌شود. کود اسید هیومیک میزان نمک موجود در خاک را متعادل کرده و باعث جلوگیری از نابود شدن ریشه گیاهان در اثر غلظت بالای نمک در خاک می‌شود.
یکی دیگر از ویژگی‌های خاک حاوی هیومکس ، قابلیت آن در هوادهی می‌باشد. این ویژگی موجب کارآمد شدن خاک شده و بستری برای رشد بهتر ریشه گیاهان می‌سازد. به عبارتی دیگر، خاک دارای هیومیک بهتر و راحت‌تر نفس می‌کشد.
پدیده فرسایش خاک ضرر و زیان زیادی برای صنعت کشاورزی به دنبال دارد. استفاده از این ماده معدنی به دلیل ترکیبات کلوییدی یا به اصطلاح چسب‌سانی خود، احتمال روی دادن این اتفاق را به حداقل ممکن می‌رساند. به عبارتی دیگر، خاک دارای هیومیک، قابلیت بالایی در حفظ کیفیت و کمیت ذرات و دانه‌های خاک دارد.
وجود هیومیک در خاک، به ریشه گیاه کمک می‌کند که آب و مواد غذایی بیشتری را از خاک جذب کند؛ زیرا با ایجاد تخلخل در بافت خاک، ریشه می‌تواند به راحتی حرکت کرده و برای جست و جوی عناصر غذایی گسترش بیشتری پیدا کند. این موضوع باعث عمل آوردن محصولات با کیفیت‌تری می‌شود.
خاک دارای اسید هیومیک به دلیل همان ترکیبات کلوییدی که پیش از این ذکر شد، کمتر ترک می‌خورد. در واقع ترکیبات کلوییدی همانند یک چسب قوی، دانه‌های خاک را به هم پیوند داده و به علاوه با قابلیتی که در حفظ رطوبت خاک دارد، ترکیب یکدستی از خاک را ایجاد می‌کند.
قابلیت خاک‌های دارای اسید هیومیک در جلوگیری از سیلاب به دلیل ویژگی‌های خاص آن در پیشگیری از فرسایش خاک و هدر رفت آب می‌باشد. از آنجایی که این کود باعث ایجاد یک بافت منسجم در خاک می‌شود، احتماع وقوع سیلاب در اینگونه مزارع به حداقل ممکن می‌رسد.
خاک‌های حاوی اسید هیومیک قابلیت قابل‌توجهی در جذب نیتروژن دارند. این قابلیت به رشد سریعتر گیاه و در نتیجه کوتاه‌تر شدن پروسه تولید محصولات کشاورزی کمک شایانی می‌کند. البته حفظ نیتروژن مزایای بی‌شماری برای خاک مزارع کشاورزی دارد.
ویژگی اسید هیومیک در افزایش جذب یون‌های آهن و همچنین ترکیباتی که در خود این ماده گران‌بها وجود دارد، احتمال وقوع بیماری‌های گیاهی نظیر فقر آهن را به صفر می‌رساند. اسید هیومیک همچنین یک ماده ضد آفت طبیعی محوب می‌شود و از این لحاظ فواید قابل‌توجهی برای صنعت کشاورزی دارد.
مزایای استفاده از اسید هیومیک برای صنعت کشاورزی آنقدر زیاد است که شاید ذکر همۀ آنها در این مجال نگنجد. علاوه بر صنعت کشاورزی، محیط زیست نیز منافع زیادی از به کارگیری هیومیک در مزارع پرورش گیاه می‌برد.
هیومیک اسید تنها دسترسی به مواد مغذی را افزایش نمی‌دهند؛ آنها سموم مضر خاک را نیز جدا می‌کنند و بدین‌ترتیب از ورود آنها به گیاه جلوگیری می‌کنند. این مزیت به‌ویژه درمورد محیط خاک امروزی مهم است چرا که سموم بیشمار مثل آفت‌کش‌ها و فلزات سنگین طی سال‌ها وارد خاک شده‌اند. این آلاینده‌ها کیفیت خاک را کاهش می‌دهند و اگر احیاء و اصلاح مناسب صورت نگیرد پیوسته سلامت و حجم محصول کاهش خواهدیافت. مولکول‌های هیومیک این مولکول‌های سمی را به دام می‌اندازند و همراه خود زندانی می‌کنند. سموم برخلاف مواد مغذی جذب گیاه نمی‌شوند و درنهایت از خاک شسته می‌شوند. این فرآیند حیاتی گیاهان را در محیط‌های کشت امروزی که با چالش‌های روزافزون مواجه هستند سالم‌تر نگه می‌دارد.
یکی از قابل‌توجه‌ترین و موثرترین مزایای هیومیک اسیدها تاثیری است که بر جمعیت‌های میکروبی خاک می‌گذارند. دانشمندان هرروز بیشتر به اهمیت وجود میکروبیومی سالم در محیط‌های خاکی پی می‌برند. آفت‌کش‌ها و خاک‌های ضعیف به ازبین‌رفتن بسیاری از جمعیت‌های باکتریایی انجامیده‌اند که لازم است دوباره احیاء و برقرار شوند. هیومیک اسیدها با دو روش اصلی به رشد جمعیت‌های میکروبی کمک می‌کنند. نخست آنکه هیومیک اسید منبعی از کربن است و به‌عنوان منبع غذایی میکروب‌ها محسوب می‌شود. دوم آنکه با توجه به اندازه بزرگی که دارند منبعی اساسی برای کلنی‌سازی میکروفلورا هستند. پس اساساً هیومیک اسیدها غذا و پناهگاه موردنیاز میکروب‌های مفید را فراهم می‌آورند و این خود توضیحی برای رشد جمعیت‌های میکروبی در حضور هیومیک اسیدها است.
اگرچه بار خالص هیومیک اسید منفی است اما این مولکول‌ها هر دو نوع بار مثبت و منفی را حمل می‌کنند. اندازه مولکول هیومیک اسید نیز بسیاربزرگ است. هیومیک اسیدها درنتیجه‌ی همین ویژگی‌ها می‌توانند به تمامی ذرات خاک متصل شوند و درنتیجه فضای لازم برای رشد میکروب‌ها و ریشه‌ی سالم ایجاد می‌شود. این امر به‌ویژه در خاک‌های متراکم با رس بالا شایان توجه است چراکه ذرات این خاک‌ها به‌طور محکمی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. مولکول‌های هیومیک حتی توانایی استقرار در انتهای ذرات رس را دارند که درنتیجه فضای بیشتری ایجاد می‌شود و نفوذ آب نیز افزایش می‌یابد. به‌علاوه آنها خاک را نمک‌زدایی می‌کنند که به نوبه خود بار منفی ذرات رس را بازیابی می‌کند و این ذرات را از یکدیگر دور می‌کند
.
در مورد بهترین زمان مصرف هیومیک اسید، این نکته را باید به خاطر داشته باشیم که با توجه به اینکه اسید‌هیومیک سمی نیست، در تمام زمان‌ها می‌توان از آن استفاده کرد؛ اما به علت نیاز به مدیریت اقتصادی، بهتر است زمان‌های طلایی استفاده از اسید‌هیومیک را بشناسیم. در این بخش زمان‌های استفاده از اسید‌هیومیک در درختان و گیاهان را بررسی می‌کنیم.
بهترین زمان مصرف هیومیک اسید برای درختان، می‌تواند قبل از بیدار شدن آنها از خواب زمستانه و ابتدای فصل رشد باشد. این مرحله بسیار حائز اهمیت است چرا که ریشه گیاهان تازه از خواب بیدار شده و لازم است مواد غذایی زیادی در دسترس گیاه قرار بگیرد. استفاده از کود اسید هیومیک در این مرحله موجب جذب بیشتر عناصر و در نتیجه تقویت گیاه می‌شود. زمان تشکیل میوه دومین زمان مصرف اسید‌هیومیک است. در این زمان درختان نیاز دارند عناصر زیادی را جذب کنند و از آنجایی که اسید هیومیک تأثیر مثبتی در فرآیند جذب دارد، استفاده از آن مفید است.
برای باغات پسته در سه مرحله از کود اسید هیومیک استفاده می‌شود. مرحله اول در ابتدای فصل بهار و همراه با آب استارت است. مرحله دوم زمان ارزنی‌شدن خوشه‌های پسته است و مرحله سوم زمان پر شدن مغز پسته و حجم‌گیری آن می‌باشد. اگر تنها یک بار امکان استفاده از اسید‌هیومیک را دارید، توصیه می‌شود در مرحله اول یعنی اول فصل بهار از آن استفاده کنید.
در محصولات زراعی زمان مصرف کود اسید‌هیومیک بستگی به نوع محصول، شرایط آب و هوایی، خاک و تاریخ کاشت گیاه دارد؛ هیومیک اسید برای گیاهان زراعی اغلب در دو مرحله استفاده می شود. مرحله اول در بهار است. زمان بذرمال، کاشت بذر یا در مراحل اولیه رشد گیاه از اسید هیومیک استفاده می‌شود. مرحله دوم در پاییز و پس از برداشت محصول است.
از اسید هیومیک برای برنج در سه مرحله استفاده می شود؛ مرحله اول به‌صورت بذرمال قبل کاشت برنج در خزانه و بعد از انتقال نشاء به زمین، در همان ابتدای کاشت برنج جهت کاهش استرس گیاه است. مرحله دوم در زمان ساقه‌دهی برنج و مرحله سوم قبل از خوشه‌دهی این گیاه است.
بهترین زمان مصرف اسید هیومیک برای گندم، با توجه به نیاز گیاه به این ماده و شرایط محیطی متفاوت در مناطق مختلف، ممکن است متفاوت باشد. در مجموع، بهترین زمان مصرف این کود برای گندم، مرحله رشد و توسعه فعال گیاه است. در سه مرحله، می‌توان از هیومیک اسید برای گندم استفاده نمود. مرحله اول در زمان کاشت دانه گندم است. مرحله دوم هنگام شروع شکوفه‌دهی آن می‌باشد و مرحله سوم در زمان تشکیل میوه گندم است.
هیومیک اسید برای گیاهان آپارتمانی را می‌توان قبل از جا به جایی گلدان در خاک آن، در زمانی که گل‌ها در حال گسترش هستند، هنگام پاجوش‌زدن گیاهان و تمام مراحلی رشدی آنها استفاده نمود. بعضی از گیاهان آپارتمانی به مقدار زیادی اسید هیومیک نیاز دارند و در مجموع گفته می‌شود هر دو هفته یکبار برای آنها اسید‌هیومیک استفاده شود؛ اما برخی دیگر از گیاهان آپارتمانی اگر بیش از حد از این کود دریافت کنند، ضعیف شده و آسیب می‌بینند. بنابراین در مورد زمان استفاده از هیومیک اسید برای گیاهان آپارتمانی، بسته به نوع گیاه باید با کارشناسان دارای صلاحیت مشورت نمود.
این نوع از هیومیک اسید کاملا در آب حل خواهد شد و در ترکیبات ساختاری آنها درصد مشخصی پتاسیم وجود دارد.
این نوع هیومیک اسید هم کاملا در آب حل خواهد شد.
مزایای هیومیک اسید مایع
به طور کلی افراد قبل از خرید این کود نسبت به قیمت آن کنجکاو هستند. قیمت اسید هیومیک مایع را می‌توان یکی از مزایای این کود دانست. چرا که با توجه به کاربرد و ویژگی‌هایی که دارد، از قیمت مقرون‌به‌صرفه‌ای برخوردار است. از جمله دیگر مزایای هیومیک اسید مایع می‌توان به مواردی چون:
اشاره نمود.
این نوع از هیومیک اسید در مقایسه با هیومیک اسید پودری و مایع کیفیت و کارایی بسیار کمتری دارد، این اسید را از مواد معدنی استخراج می‌کنند به همین دلیل شبیه به گرانول است.
