ورمی‌کمپوست متشکل از ورمی (کرم خاکی) و کمپوست (کود آلی) به معنای نوعی کود آلی می باشد که از فعالیت کرم خاکی حاصل می‌گردد.
بیش از ۲۷۰۰ نوع کرم خاکی در طبیعت وجود دارد این کرم‌ها با کاوش خاک و تغذیه عناصر موجود در خاک و آغشته کردن آن با آنزیم‌های موجود در بدن خود، خاک را تازه می‌کنند و قدرت باروری آن را زیاد می کنند. همچنین به دلیل حرکت و جابجایی مداوم در خاک، با ایجاد خلل و فرج و سوراخ های زیاد، راه نفوذ اکسیژن به خاک راتسهیل می‌کنند.
کلمه ورمی Verms از لغت لاتین ورم Vermis گرفته شده که به معنای کرم است. تولید ورمی کمپوست فرایندی نیمه هوازی است (حدود ۸۰٪ رطوبت) که توسط گونه‌ای خاص از کرم ها، قارچ‌ها، باکتری‌ها، و اکتینوکیسن ها انجام می‌شود، همچنین مواد حاصل از بستر رشد کرم بوده که پس از دفع مواد زائد از سیستم گوارشی کرم در محیط باقی می‌ماند، ورمی‌کمپوست، مجموعه‌ای از فضولات کرم به همراه مواد آلی تجزیه شده و نیز اجساد کرم‌هاست که برای گیاه ارزش غذایی بالایی دارد. در خاک‌ها ی دارای مواد دفعی توسط کرم ها، عناصری مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم ۵ – ۱۱ مرتبه بیشتر از خاک‌های بدون کرم است. در اثر عبور مواد آلی از دستگاه گوارش کرم، عناصری از جمله میکروها زیاد می‌شوند.
تولید ورمی‌کمپوست، تغذیه کرم های قرمز حلقوی بارانی موسوم به Eisenia foetida از مواد آلی پسماندهای آشپزخانه بوده و محصول این فرایند کود آلی است که یکی از غنی‌ترین کودهای شناخته شده در دنیا است.
ورمی کمپوست گاوی یا گوسفندی
ورمی کمپوست خاک برگ
ورمی کمپوست زباله شهرداری
ورمی کمپوست خانگی
ورمی کمپوست ضایعات واحدهای کوچک تولیدی (گلاب گیری، قارچ صدفی، گل زعفران)
ورمی کمپوست ضایعات برنج (پوشال برنج، پوسته شلتوک و سبوس برنج)
ورمی کمپوست ضایعات سیب زمینی (کارخانه چیپس)
از فضولات گاو و گوسفند در اسطبل‌ها بدست می‌‌آید و مدت زمان درست کردن آن حدود ۵۰ تا ۶۰ روز می‌باشد. در این روش کودها را پس از خشک و نیمه پوسیده کردن آنها را با آهک و به مقدار مشخصی کرم، در ابعاد مشخصی بسته بندی می‌کنند.
این نوع خاک ورمی کمپوستی مانند کود گاوی و گوسفندی بوده با این تفاوت که بسته بندی کود گاوی و گوسفندی فشرده‌تر است و تولید مثل کرم‌ها در کود گاوی بیشتر می‌باشد.
این نوع کود از برگ درختان پدید می‌‌آید برگهایی که خشک و پوسیده شده اند و ثمری ندارند تولید مثل کرم‌ها در این کود بسیار کم بوده اما طول دوره تولید آن کمتر است.
از این نوع کود آلی در شرایط مختلف و برای اهداف متفاوت استفاده می‌کنند. در ادامه به چندی از این موقعیت ها اشاره می کنیم:
از بین بردن تمامی میکروب‌های موجود در خاک به کمک کود ورمی کمپوست
کود مورد استفاده در زمین های فوتبال، تنیس و دیگر ورزش‌ها
بهبود و راه‌اندازی دوباره زمین‌های کشاورزی از بین رفته برای کاشت مجدد محصول
راه‌اندازی زمین ها و به خصوص زمین های کشاورزی در امتداد جاده‌ها و راه‌ها
برای این که بتوانید بهترین نوع این کود را تشخیص دهید، باید چندی فاکتور را بررسی کنید. یادتان باشد اگر از کود ورمی کمپوست مناسب و باکیفیت استفاده نکنید، علاوه بر اینکه تأثیرات مثبت آن را نخواهید داشت، ممکن است نتیجه عکس داده و به محصول شما آسیب وارد شود.
خواص کود ورمی کمپوست؛ در صورتی حاصل می‌شود که کود شما دارای مشخصات زیر باشد:
سازگاری برای ماندن در آب داشته باشد.
عاری از هر گونه میکروب و کامل تمیز باشد.
سنگین نبوده و سبک وزن باشد.
مواد تشکیل دهنده پایه آن کاملاً ارگانیک و عالی باشد.
بو و گازهای سمی و آزار دهنده تولید نکند.
و در نهایت می توان گفت که هر چقدر خاک شما دارای مواد عالی بیشتری باشد، کرم‌ها تغذیه مناسب‌تری داشته و مواد خارج شده از آنها نیز می‌تواند تأثیرات بهتری روی خاک داشته باشد. پس حتما از کیفیت مواد آلی خاک اطمینان حاصل کنید.
اگر مایل باشید که خواص کود ورمی کمپوست؛ را بررسی کنیم، می توان به بی اندازه مورد اشاره کرد. پیش‌تر هم ذکر کردیم که این کود چقدر برای بستر خاک، رشد بهتر نهال و همچنین بالا بردن کیفیت محصول نهایی، می‌تواند موثر باشد. نکته مهم این که شما می‌توانید این کود را در هر فضایی که مایلید، چه نهالستان‌های بزرگ و چه یک باغچه کوچک استفاده کنید. در ادامه به چندی از مهم‌ترین خواص کود ورمی کمپوست، اشاره خواهیم کرد.
اصلی ترین مزایای استفاده از این کودها، تأثیری است که بر روی ریشه گیاه خواهند گذاشت. استفاده از کود ورمی کمپوست باعث می‌شود رشد ریشه در نهال شما بیشتر شود. طبیعی است که هر چه ریشه بیشتر نمو پیدا کند، مواد غذایی بیشتر و سریع‌تر به دیگر اندام‌ها خواهند رسید و در نتیجه کیفیت گیاه بالاتر خواهد رفت.
در مورد بالا به رشد بیشتر ریشه و رساندن مواد غذایی بیشتر به دیگر اندام‌ها اشاره کردیم. خب روشن است که رشد کلی نهال نیز تحت تأثیر این موضوع بیشتر خواهد شد.
در برخی از ارقام مختلف از محصولات متفاوت، تحت‌تاثیر استفاده از کود، ضخامت برخی اندام‌ها مانند ساقه‌ها بیشتر خواهد شد. این می‌تواند یکی از خواص کود ورمی کمپوست، در زمینه تبلیغات و جذب مشتری باشد. هرچه ساقه های نهال قطر بیشتری داشته باشند، قطعاً گیاه پرطرفدار‌تر خواهد بود.
در نهال ها و گیاهانی که از کود ورمی کمپوست برای آنها استفاده شده است، سود بیشتری نیز حاصل خواهد شد. اینگونه که مصرف این کود موجب می گردد رشد گل و شکوفه در نهال بیشتر باشد. هرچه تعداد گل‌ها و رشد آنها زیادتر باشد، قطعاً فروش نهال با سود و میزان باردهی بالاتری همراه خواهد بود.
سبک و بدون هرگونه بو
عاری از تخم علف های هرز
حاوی میکروارگانیسم‌های هوازی مفید مانند ازتوباکتری ها
بالا بودن میزان عناصر اصلی غذایی در مقایسه با سایر کودهای آلی
دارا بودن عناصر میکرو مانند: آهن، روی، مس و منگنز
دارا بودن مواد محرّکه رشد گیاهی نظیر ویتامین‌ها به ویژه ویتامین B12
قابلیت بالای نگهداری آب و موادغذایی
عاری از باکتری‌های غیرهوازی، قارچ‌ها و میکروارگانیسم‌های پاتوژن
اصلاح‌کننده خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک
انطباق کامل با الزامات قوانین و مقررات محیط زیست
تولید در داخل کشور
قابل مصرف در پرورش کلیه محصولات کشاورزی
هوادهی خاک با ایجاد خلل و فرج و ایجاد پوکی در خاک‌های متراکم
استفاده از این نوع کود، کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی را نسبت به کود شیمیایی افزایش می‌دهد؛ و مشکلات مربوط به باقی ماندن کود شیمیایی در مواد غذایی را ندارد.
راه اندازی ورمی کمپوست نسبت به روش های دیگر مانند کمپوست معمولی یا دسته ای، پرهزینه تر است؛ چرا که برای شروع علاوه بر ظروف تخصصی، خاک و چندین کرم دیگر، برای تثبیت سطح اسید ایجاد شده در خاک توسط زباله ها به آهک نیز نیاز دارد ،که این خود یک امر پرهزینه می باشد.
برخلاف کمپوست، ورمی کمپوست نیاز به توجه و مراقبت بیشتری دارد. کرم ها برای رشد آسان و کمک به ایجاد کمپوست، به غذا، دما و رطوبت ثابت نیاز دارند. نکته حائز اهمیت این که باید زمان و مقدار غذای کرم ها را به دقت زیر نظر داشته باشید از آنجایی که کرم‌ها می‌توانند در یک زمان فقط مقدار زیادی غذا بخورند، شما باید زمان اضافه کردن غذای جدید را پیگیری کنید و سطل ورمی‌کمپوست را زیر نظر داشته باشید تا مطمئن شوید که کرم‌ها با غذای زیاد غرق نمی‌شوند.
عامل مهم دیگر میزان سطح رطوبت است که باید به طور مداوم مورد بررسی قرار گیرد تا سطل بیش از اندازه خشک و یا مرطوب نباشد. علاوه بر این در فرآیند ورمی کمپوست باید محتویات سطل را هر چند هفته یک بار به هم زده و به طور مداوم آنها را زیر و رو کنید.
ورمی کمپوست به فضای بیشتری برای تولید عملکرد دقیق به عنوان کمپوست معمولی نیاز دارد. همچنین ممکن است برای تولید کمپوست کافی به بیش از یک سطل نیاز داشته باشد.
فرآیند کمپوست سازی ممکن است بین ۳ تا ۶ ماه زمان لازم باشد تا کرم ها بتوانند مواد آلی را به ورمی کمپوست قابل استفاده تبدیل کنند و این به عوامل بسیاری همچون دما، اندازه سطل، تعداد کرم ها، دفعات هم زدن محتویات و … بستگی دارد. که یکی از معایب ورمی کمپوست محسوب می‌شود. در نتیجه برای بهتر است از قبل از موعد استفاده خریداری شود.
به طور کلی سطل های ورمی کمپوست، بوی خاک دارند، اما نادیده گرفتن مراقبت اولیه از کرم ها می تواند بوی بدی ایجاد کند. برای مثال عدم تهویه مناسب و یا دادن غذای زیاد به آنها به خصوص اگر مرطوب باشد باعث چسبیدن به اطراف سطل و در نتیجه پوسیدگی آن می شود و به سرعت بوی بدی تولید می کند.
همچنین از دادن غذاهایی که در حین تجزیه بوی بدی دارند مانند گوشت، مرغ، ماهی، لبنیات، چربی ها، روغن ها، بروکلی، پیاز و سیر به کرم ها خودداری کنید. در مجموع برای نیم کیلو کرم در هفته حدودا یک کیلو ضایعات کافی است.
سطل های ورمی کمپوست می توانند رشد حشرات مانند مگس میوه و مورچه ها را تشویق کنند و از آنجایی که برای کمک به بقای کرم‌های خاکی به دمای خنک‌تری نیاز دارد، باعث جذب سایر آفت ها نیز می گردد؛ در نتیجه ورمی کمپوست ممکن است حاوی پاتوژن ها و سایر مواد مضر باشد و ایجاد مشکل کند.
برای آنکه کرم ورمی کمپوست خشک نشود و رطوبت خود را از دست ندهد، فرآیند ورمی کمپوست نیاز به دمای پایین بین ۱۲ تا ۲۷ درجه سانتی گراد دارد که در طی عملیات کمپوست سازی نیز حفظ شود.
فرآیند برداشت اصلاح خاک حاصل از سیستم ورمی کمپوست چندان آسان نیست و نیاز به مرتب سازی دقیق برای بیرون آوردن کرم‌ها و ذخیره آنها در حاشیه هنگام جمع آوری اصلاح خاک دارد و می تواند بسته به اندازه سطل ورمی کمپوست و تعداد کرم استفاده شده، زمان‌بر باشد که یکی از معایب ورمی کمپوست است. در مقابل، یک توده کمپوست سنتی را می توان بلافاصله با پاک کردن مقدار لازم از مواد اصلاحی خاک بدون نیاز به مرتب سازی، صاف کردن یا فیلتر کردن محتویات آن استفاده کرد.
کودهای دامی که حداقل طی 6 ماه پوسیده شده اند، به صورت پشته های خطی با عرض 70سانتیمتر، ارتفاع 50 سانتیمتر در طول های دلخواه بر روی سطح زمینی با شیب تقریبی 10 درصد انباشته می شوند. چندین مرحله با آب اقدام به شستشوی کودهای دامی می شود تا آمونیوم، نمک اضافی و بوی نامطبوع آن خارج شود و با سردتر شدن دمای بستر کود، محیط برای اضافه کردن کرم ها مساعد گردد. سپس در راس پشته ها به صورت خطی، شیاری به عمق 15 سانتیمتر ایجاد کرده و کرم ها را به کود حیوانی اضافه می کنند. دو تا سه ماه زمان نیاز است تا کرم ها بستر را خورده و آن را تبدیل به ورمی کمپوست کنند. طی این مدت، همواره باید بستر کود حیوانی مرطوب نگه داشته شود و بستر زیر و رو شود تا گازهای اضافی مثل متان که حاصل از فعالیت کرم ها درون لایه های کود است، خارج شده و آنها بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. دمای کمتر از 10 درجه سانتیگراد، بر میزان تغذیه، رشد و باروری کرم ها تاثیر مستقیم می گذارد. در مناطق سردسیر کشور با ایجاد یک لایه بر روی کود از جنس کاه، پوشال، شاخ و برگ درختان و بوته ها، ورق های ایرانیت، پارچه های ضخیم و گاهی با ایجاد سقف به ارتفاع 2 تا 3 متر، اقدام به حفظ دمای بستر می کنند تا رشد، تکثیر و تولید ورمی کمپوست کرم ها تحت تاثیر سرما قرار نگیرد.
در مکان هایی که فضای کافی برای تولید ورمی کمپوست وجود ندارد، ازسبدهای چوبی، پلاستیکی یا فلزی برای تولید کود ورمی کمپوست استفاده می شود که سبدهای پلاستیکی مرسوم تر هستند. توجه داشته باشید که ابعاد سبد با توجه به حجم کود تعیین می شود. برای حفظ رطوبت و ایجاد محیط تاریک جهت رشد بهتر کرم ها، معمولا روی سبدها با پارچه یا گونی نخی پوشانده می شود.
در این روش از مخازن سیمانی با عرض و ارتفاع 1 متر و جعبه های بزرگ می توان استفاده کرد. این مخازن باید دارای خروجی در انتهای کف باشند تا شیرابه اضافه کود بتواند خارج شود. در مخازن سیمانی برای زهکشی و خروج بهتر شیرابه، از سنگریزه و خرده آجر با ارتفاع 5 سانتیمتر در کف مخزن استفاده می شود و روی آن 15 سانتیمتر خاک می ریزند. کود حیوانی بر روی این لایه خاکی قرار گرفته و کرم ها را به آن می افزایند. در انتها یک لایه از شاخ و برگ درختان برای تاریک کردن محیط کود، به کار گرفته می شود.
این روش شبیه بهروش تانک است با این تفاوت که از مخازن پلاستیکی به جای مخازن سیمانی استفاده می شود. جنس این مخازن از پلی اتیلن مقاوم بوده که باعث حفظ رطوبت بیشتر و دما می شود. لازم به ذکر است که این مخزن دارای 6 پنجره برای هوادهی بهتر و خروجی در کف برای تخلیه شیرابه کود می باشد.
در روش مش از چهار پایه های فلزی به شکل مستطیل (شبیه به تخت خواب) با عرض 120، طول 230 با ارتفاع 15 تا 20 سانتیمتر که سطح آنها با توری های فلزی (مش) پوشیده شده است، استفاده می شود. کودهای دامی روی این مش ها ریخته می شوند و سطح آنها کاملا باز می ماند تاتهویه به درستی انجام شده و شیرآبه کود به خوبی خارج شود. این روش نسبت به روش سبدی به خاطر داشتن سطح مقطع بیشتر و دسترسی راحت تر، برتری دارد.
همانند روش مش است، فقط برای استفاده بهینه از فضا از توری های مشی در دو یا سه طبقه استفاده می شود.
شامل یک ظرف پلاستیکی دردار است که در بخش زیرین و دیواره ها، سوراخ هایی جهت انجام تهویه بستر تعبیه شده است. میزان تولید در این روش پایین بوده و صرفا جهت خلاصی از پسماند و بخشی از زباله های خانگی مثل پوسته تخم مرغ، پوست سیب زمینی، میوه، سبزیجات و چای کیسه ای است.
این دستگاه به طور اتوماتیک رطوبت، دما و میزان تهویه مورد نیاز کرم های بستر را فراهم می کند. به صورت سرند دوار عمل کرده و ورمی کمپوست تولیدی از بخش پایینی دستگاه خارج می شود.
