کفشدوزک کریپتولموس شکارگر طبیعی آفات

اینسکتاریوم در بخش‌های مختلف کالیفرنیا، میلیون‌ها عدد از این کفشدوزک پرورش یافت و با رهاسازی آنها در باغات مرکبات، صنعت مرکبات منطقه از نابودی نجات یافت. اما مشکل این مناطق، سرمای زیاد بود که باعث مرگ این کفشدوزک گردید و این گونه تنها توانست در سواحل جنوبی کالیفرنیا استقرار پیدا کند.

 

در ایران، برای اولین بار این کفشدوزک در سال 1345 توسط انستیتو بررسی آفات و بیماریهای گیاهی از اسپانیا وارد و در انسکتاریوم آزمایشگاه بررسی آفات و بیماریهای گیاهی تنکابن پرورش داده شد.

 

حشرات کامل به طول 4/3 تا 6/4 و عرض 4/2 تا 3/3 میلیمتر، بیضی شکل، بالپوش‌ها به رنگ سیاه براق و دارای موهای ریز، قسمت‌های سر، قفس سینه، شکم و نوک عقبی بالپوش‌ها زرد مایل به قرمز می‌باشند. شاخک 11 بندی است که 3 بند آخر آن حالت گرزی دارند. پنجه‌ی پا در حقیقت چهار بندی است، ولی سه بندی به نظر می‌رسد؛ بند سوم کوچک بوده و بین لوب‌های بند دوم مخفی می‌شود. ناخن‌ها دندانه‌دار می‌باشند. ساق و ران‌ پاهای جلویی در نرها قهوه‌ای روشن، اما در ماده‌ها سیاه رنگ می‌باشد .

 

تخم‌های کفشدوزک کریپتولموس بیضی شکل، به رنگ زرد لیمویی و به ابعاد 1 × 3/0 میلیمتر می‌باشند. کفشدوزک کریپتولموس تخم‌های خود را به صورت انفرادی یا دسته‌ای در لابه‌لای توده‌های مومی تولید شده توسط شپشک‌های آردآلود ماده قرار می‌دهد. تخم‌های کفشدوزک به علت اندازه‌ی بزرگ‌شان نسبت به تخم‌های میزبان، به آسانی قابل تشخیص می‌باشند.

 

کفشدوزک کریپتولموس دارای چها سن لاروی می‌باشد. رنگ حقیقی بدن لاروها زرد مایل به سبز می‌باشد که در مدت زمان کوتاهی توسط رشته‌های مومی سفید رنگ و متراکمی پوشیده می‌شوند، به طوری که لاروهای کوچک ممکن است با شپشک‌های آردآلود اشتباه گرفته شوند. این رشته‌های مومی از منافذ موجود در سطح پشتی بدن لاروها ترشح می‌شوند. این ویژگی (داشتن رشته‌های مومی) و شباهت به شپشک‌های آردآلود، یکی از رفتارهای دفاعی مهم کفشدوزک کریپتولموس در برابر دشمنان خارجی می‌باشد. لاروهای کفشدوزک تا اولین پوست‌اندازی ضمن تغذیه از تخم‌ها و پوره‌های موجود در کیسه‌ی تخم در آنجا باقی می‌مانند. با خالی شدن کیسه‌ی تخم، لاروها از آن خارج می‌شوند و برای یافتن طعمه‌های جدید به جستجو می‌پردازند. در پایان مرحله‌ی لاروی، اندازه‌ی لارو به حدود 3/1 سانتیمتر می‌رسد و پس از پایان این دوره، لاروهای کامل به صورت توده‌ای در شکاف تنه‌ی درختان یا زیر فضولات ریخته شده بر کف باغ به شفیره تبدیل می‌شوند. حشرات کامل بلافاصله پس از خروج از پوسته‌ی شفیرگی قادر به جفت‌گیری می‌باشند و پس از 4 تا 5 روز، درون کیسه‌های تخم شپشک‌های آردآلود تخمگذاری می‌کنند. در دمای 27 درجه سانتی‌گراد تخم‌ها پس از پنج روز به لارو تبدیل می‌‌شوند و چهار سن لاروی کفشدوزک روی‌ هم رفته حدود 15 روز به طول می‌انجامد.

 

دوره‌های پیش شفیرگی و شفیرگی روی هم رفته 9 روز به طول می‌انجامد. در دمای 27 درجه سانتی‌گراد، طول دوره‌ی تخم تا حشره‌ی کامل کفشدوزک 29 روز گزارش شده است. این مدت در دمای 17 درجه‌ی سانتی‌گراد، حدود 50 روز می‌باشد. به طور کلی، کفشدوزک کریپتولموس در دمای بین 16 تا 33 درجه‌ی سانتیگراد فعال است و 27 درجه سانتیگراد دمای بهینه برای آن می‌باشد. این کفشدوزک در دمای پایین‌تر از 9 درجه‌ی سانتیگراد و بالاتر از 34 درجه‌ی سانتیگراد غیر فعال می‌باشد.

 

دوره‌ی تخمگذاری کفشدوزک‌های ماده نسبتاً طولانی است و بر اساس گزارش‌ها بین 27 تا 56 روز طول می‌کشد. طی این دوره هر کفشدوزک ماده به طور متوسط 528 (117 تا 748) عدد تخم می‌گذارد و حداکثر تعداد تخم گذاشته شده در روز 28 عدد می‌باشد.

 

جهت پرورش انبوه کفشدوزک کریپتولموس هم از غذاهای طبیعی و هم از غذاهای مصنوعی استفاده شده است. برای پرورش این کفشدوزک در اینسکتاریوم‌ها معمولاً از شپشک‌های آردآلود به عنوان طعمه (غذای طبیعی) استفاده می‌شود. شپشک‌های آردآلود را روی جوانه‌های سیب‌زمینی و یا کدو پرورش داد.

 

به طور کلی هدف از یک برنامه تکثیر انبوه، تولید حداکثر ماده‌های بارور یک گونه مفید با استفاده از حداقل کار نیروی انسانی و حداقل فضا، در کوتاه‌ترین زمان و با پایین‌ترین هزینه ممکن است.

 

پرورش انبوه حشرات مفید شامل سه فرآیند مهم می‌باشد که عبارتند از:

الف – تهیه یک محیط غذایی مناسب جهت پرورش گونه میزبان

ب – تهیه و نگهداری یک ذخیره کافی از گونه میزبان

ج- تهیه تعدادی از حشره مفید مورد نظر که ضمن تامین نیاز برنامه‌های رهاسازی، یک ذخیره کافی را نیز جهت ادامه کار در انسکتاریوم فراهم کند.

 

از جمله عوامل مهمی که در برنامه‌های پرورش انبوه بایستی به آن توجه کرد رطوبت نسبی و درجه حرارت محیط پرورش می‌باشد. درجه حرارت و رطوبت نسبی مورد استفاده در یک برنامه تکثیر انبوه بایستی محدوده تحمل گونه مفید، گونه میزبان و محیط کشتی که میزبان روی آن پرورش می‌یابد، را در بر گیرد. همچنین عوامل محدود کننده محیطی مانند هم‌خواری، هیپرپارازیت‌ها و عوامل بیماریزا نیز باید کنترل شوند.

 

 

فعالیت شکارگری کریپتولموس روی بالشتک مرکبات در سالا 1982 از روسیه گزارش شد. محققین با رهاسازی 5000 عدد کریپتولموس در سه هکتار باغ موفق شدند از طغیان آفت جلوگیری کنند. در یک گزارش ذکر شد که کریپتولموس به خوبی از شپشک Pulvinariella mesebranthemi تغذیه می‌کند.

 

در گزارشی بیست و هشت گونه شپشک نباتی و یک گونه شته را که مورد حمله کفشدوزک کریپتولموس قرار گرفته بودند، معرفی شدند. محققی دیگر در ایتالیا فعالیت تغذیه‌ای کفشدوزک کریپتولموس را روی oleae Olivier  Saissetia و Lichtensia viburni Signoret گزارش کرده است در تحققیق دیگر چند تن از پژوهشگران چرخه زندگی و میزان تغذیه کفشدوزک کریپتولموس را روی باشت Mopulvinaria psidii بررسی کردند.

 

رونال در سال 1992 گزارش نمود که کریپتولموس به خوبی از بالشتک Pulvinaria pesidii و P. mammeae Maskell تغذیه می‌کند. عده‌ای از پژوهشگران کفشدوزک کریپتولموس را شکارگر شپشک آردآلود مرکبات P.citri و بالشتکSteinweden Pulvinaria hydrangeae در بلزیک معرفی نمودند. در یک تحقیق برای مبارزه با بالشتک P. regalis روی درختان زینتی شهری به صورت موفقیت آمیزی از کریپتولموس استفاده شد. در تحقیق دیگر یکی از شکارگران موثر شپشکGreen Coccus viridis در باغ‌های لیمو و بالشتک Chloropulvinaria Cockerell polygonata در باغ‌های انبه هندوستان کفشدوزک کریپتولموس معرفی شد.